Memories and memoirs Definitions, characteristics and types
DOI:
https://doi.org/10.25098/8.2.5Keywords:
المذكرات, اليوميات, الذاكرة, السرد الشخصي, الماضيAbstract
Like most concepts in the human sciences, memory and diary are two multidimensional concepts with many characteristics that make it challenging to find a comprehensive definition covering all types and forms. The scope and science specific to these two concepts are constantly debated in literature and history. They are also related to other sciences, such as sociology and psychology. This study is a theoretical attempt to define these two concepts, identify their types, characteristics, importance, and the common and different points between them. For this purpose, the different dimensions of these concepts, their function and importance to science and the different aspects of human science have been shown using library resources. The study consists of two main themes; the first is devoted to memory, its types, and characteristics, and the second discusses diaries and their types. It also explains their common and different points.
References
كتێب
- أبوبكر هتهات، "مقتطفات من تاريخ المنطقة الثانية الولاية السادسة من خلال مذكرات"، مجلة تاريخ العلوم، السنة الخامسة، عدد 12، جانفي 2019.
- احمد اخوت، "ادبیات وامدار واقعیت است"، گفتگو ساجدە سلیمی با احمد اخوت، ماهنامه آزما، شماره 163، بهمن 1400.
- احمد اخوت، نقش هایی به یاد (گذری بر ادبیات خاطرەنویسی)، چاپ چهارم، نشر گمان، تهران، 1395.
- ایرج اسكندری، خاطرات ایرج اسكندری، تدوین و ویرایش: عبدالله شهبازی، چاپ اول، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، تهران، 1372.
- برایان د. آزبون و ریچارد سایر، چگونه زندگینامه بنویسیم، ترجمه: محسن سلیمانی، چاپ دوم، انتشارات سوره مهر، تهران، 1393.
- بوشرا كەسنەزانی، ئیتر لە دەرگا نادات، پۆستەچی!، كتێبی نامەكان، كتێبی یەكەم، ناوەندی غەزەلنووس بۆ چاپ و بڵاوكردنەوە، تاران، 2014.
- پرویز راجی، در خدمت تخت طاووس (یادداشتهای روزانه آخرین سفیر شاه در لندن)، ترجمه: حسن كامشاد، چاپ دوم، انتشارات طرح نو، تهران، 1381.
- جهانگیر قائم مقامی، روش تحقیق در تاریخ نگری، انتشارات دانشگاه ملی ایران، تهران، 1358.
- جواهر نعل نهرو، زندگی من، ترجمه: محمود تفضلی، چاپ چهارم، انتشارات امیركبیر، تهران، 1361.
- جورج مای، السیرة الذاتیة، تعریب: محمد قاضي و عبداللە صولة، رؤیة للنشر و التوضیع، القاهرة، 2017.
- الجوهرة بنت عبدالرحمن المنیع، الرحلات العربیة مصدر من مصادر التاریخ (المملكة العربیة السعودیة) في الفترة (1338ھ – 1373ھ / 1920م – 1953م)، مكتبة الملك فهد الوطنیة، الریاض، 1431ھ/ 2010م.
- جهانگیر قائم مقامی، مقدمەیی بر شناخت اسناد تاریخی، انتشارات انجمن آثار ملی، تهران، 1350
- چنگیز پهلوان، نگاهی گذرا به خاطرەنویسی در ایران، در كتاب: گروهی از نویسندگان، در زمینەی ایران شناسی، به كوشش چنگیز پهلوان، انتشارات بەنگار، تهران، 1370.
- حسني محمود حسین، أدب الرحڵة عند العرب، الطبعة الثانیة، دار الاندلس للطابعة و النشر و التوزیع، 1983، بیروت.
- حەمە مەنتك، چەشە و چەشنە ئەدەبییەكان، چاپخانەی مەم و زین، 2019.
- ڕێبوار سیوەیلی، نووسین و بەرپرسیاری، چاپی دووەم بە دەسكارییەوە، چاپخانەی ڕەنج، سلێمانی، 2006.
- ژیلا مشیری، پیشگفتار، خاطرات مردم شناسان ایران، به كوشش ژیلا مشیری، نشر افكار، 1385.
- سلمان رشدي، جوزف أنطون (سیرة ذاتیة)، ترجمة: أسامة اسبر، منشورات الجمل، 2020.
- سیروس شمسیا، انواع ادبی، ویرایش چهارم، نشر میترا، تهران، 1386.
- سەلام ناوخۆش، هیچ كاتێ نیشتمان هی هەمووان نەبووە، ناوەندی ڕۆشنبیری ئاشتی، تاران، 2021.
- سەنگەر زراری، هونەری ژیاننامە، نووسینگەی تەفسیر، 2019.
- شوقی الجمل و عبداللە عبدالرزاق، الوثائق التاریخیة (دراسة تحلیلیة)، المكتب المصری لتوزیع المطبوعات، القاهرة، 2001.
- عبدالحسین زرین كوب، تاریخ ایران بعد از اسلام، انتشارات امیركبیر، تهران، 1383.
- عبدالعزیز شریف، أدب و السیرة الذاتیة، مكتبة لبنان و الشركة العالمیة للنشر- لونجمان، الجیزة، 1992.
- علیرضا كمری، با یاد خاطره (درآمدی بر خاطرەنویسی و خاطرەنگاشتەهای پارسی در تاریخ ایران)، جلد اول، چاپ دوم، انتشارات سوره مهر، تهران، 1389.
- علیرضا كمری، یادمانا (پنج مقاله درباره خاطرەنویسی و خاطرەنگاشتەهای جنگ و جبهه، دفاع مقدس)، انتشارت سوره مهر، تهران.
- علیرضا مولائی توانی، درآمدی بر روش پژوهش در تاریخ، نشر نی، تهران، 1386.
- غلامحسين يوسفي، دیداری با اهل قلم (درباره بیست كتاب نثر فارسی)، جلد 2، مؤسسه چاپ و انتشارات داشگاه مشهد، 1357-1358.
- فرامرز آقابیگی، كرد در سفرنامەها (از صفوی تا پایان پهلوی)، انتشارات ایران شناسی، تهران، 1400.
- فریدون آدمیت، "در تفكر تاریخی و روش تحقیق"، دو ماهنامە بخارا، سال یازدهم، شماره 4 (پیاپی 65)، ارديبهشت 1387.
- كەریم شەریف قەرەچەتانی، سایكۆلۆژیای گشتی، چاپخانەی زانكۆی سەڵاحەدین، هەولێر، 2006.
- كەمال ڕەئووف محەمەد (بابی لالۆ)، ئەدەبی نامەنووسی كوردی، جزمی 1، دەزگای چاپ و بڵاوكدنەوەی ئاراس، هەولێر، 2004.
- گروهی از نوسیندگان، خاطره و گفتمان جنگ، به اهتمام فرهاد ساسانی، انتشارات سوره مهر، تهران، 1387
- محسن حسام منظوری، خطر سقوط بهمن (سه مقاله درباره خاطرات جنگ)، نشر آرما، اصفهان، ص 19.
- محمد حسین صنعتی، آشنایی با ادبیات دفاع مقدس، نشر صریر، تهران، 1389.
- محمد ولی میرزا فرمان فرماییان، از روزگار رفته حكایت (سفرهای سیاسی)، جلد اول، به كوشش: منصور اتحادیه (نظام مافی) و بهمن فرمان، كتاب سیامك و نشر تاریخ ایران، تهران، 1382، ص 17.
- محمود روح الامینی، نمودهای فرهنگی و اجتماعی در ادبیات فارسی، نشر آگه، تهران، 1375.
- مرتضی نورائی و مهدی ابوالحسنی ترقی، تاریخ شفاهی و جایگاه آن در تاریخ نگاری معاصر ایران 13858-1385، نشر پژوهشكده تاریخ اسلام، تهران، 1394.
- ن. آ. یروفەیف، تاریخ چیست؟، ترجمه: محمد تقی زادە، تهران، 1360.
- النا آندری یوا، روسیه و ایران در بازی بزرگ (سفرنامەها و شرق گرایی)، ترجمه: الهه كولائی و محمد كاظم شجاعی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1388.
- ناصر ایرانی، داستان: تعاریف، ابزارها، و عناصر، كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان، تهران، 1364.
- نیعمە قەرەنی ئیسماعیل، هونەری ژیاننامەی خودی لە ئەدەبی كوردیدا، چاپخانەی رۆژهەڵات، هەولێر، 2012.
- یحیی ابراهیم عبدالدایم، الترجمة الذاتیة فی الادب العربی الحدیث، دار احیاء التراث العربي، بیروت، دون سنة.
- David G. Myers, Psychology, Ninth edition, New York, 2010.
- M. H. Abrams and Geoffrey Galt Harpham, A Glossary of Literary Terms, tenth edition, Cengage Learning, Wadsworth, 2012.
كتێبی فەرهەنگ
- ئەمین گەردیگلانی، فەرهەنگی رێژنە (كوردی- كوردی- فارسی)، دەزگای توێژینەوە و بڵاوكردنەوەی موكریانی، هەولێر، 2009.
- ابراهیم فتحي، معجم المصطلحات الادبیة، التعاضدیة العمالیة للطابعة و النشر، الجمهوریة التونسیة، 1986.
- بەختیار سەجادی و محەمەد مەحموودی، فەرهەنگی شیكارانەی زاراوەی ئەدەبی (كوردی-ئینگلیزی)، بەرگی بەكەم: پیتی (ئ) تا كۆتایی (جێ)، دەزگای چاپ و بڵاوكردنەوەی ئاراس، هەولێر، 2004.
- حەمە ڕەشیدقەرەداخی، فەرهەنگی ئازادی (ئینگلیزی-كوردی)، نەشری ئیحسان، تەهران، 2006،
- سیما داد، فرهنگ اصطلاحات ادبی (ویرایش جدید)، واژەنامه مفاهیم و اصطلاحات ادبی فارسی و اروپائی (تطبیقی و توضیحی)، انتشارات مروارید، 1378.
- سەلام ناوخۆش، فەرهەنگی ئۆكسفۆرد (ئینگلیزی-كوردی، كوردی-ئینگلیزی)، چاپی پێنجەم، 2006.
- شەفیق قەزاز، فەرهەنگی شارەزوور كوردی-ئینگلیزی، دەزگای چاپ و بڵاوكردنەوەی ئاراس، هەولێر، 2000، ل 577.
- علی اكبر دهخدا، لغت نامه دهخدا، جلد 6، زیرنظر: محمد معین و سید جعفر شهیدی، چاپ دوم از دوره جدید، مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1377.
- فرهنگ دانشگاه كردستان، فارسی – كردی (سه جلدی)، به سرپرستی: ماجد مردوخ روحانی، جلد سوم، انتشارات دانشگاه كردستان، 1385.
- فرهنگنامه ادب فارسی (دانشنامه ادب فارسی)، اصطلاحات، موضوعات و مضامین ادب فارسی، به سرپرستی حسن انوشه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سازمان چاپ و انتشارات، تهران، 1376.
- گیوی موكریانی: فەرهەنگی كوردستان، بەرگی یەكەم، پێداچوونەوە و و زێدەكردنی: كوردستان موكریانی، چاپی دووەم، چاپخانەی رۆژهەڵات، هەولێر، 2017.
- موحسین ئەحمەد عومەر، فەرهەنگی ئەدەبی، چاپخانەی حەمدی، سلێمانی، 2012.
- نەوزاد ئەحمەد ئەسود، فەرهەنگی زاراوەی ئەدەبی و رەخنەیی، بەرێوەبەرێتی چاپ و بڵاوكردنەوەی سلێمانی، سلێمانی، 2011.
- نەوزاد ئەحمەد ئەسوەد، فەرهەنگی زاراوەكانی ئەدەب و زانستە مرۆڤایەتییەكان، ناوەندی غەزەلنووس بۆ چاپ و بڵاوكردنەوە، تاران، 2015.
- A. S. Hornby, “memoir”, Oxford Advanced learners Dictionary of current English, Edit by Sally Wehmeier, Seventh edition, Oxford University Press.
- Ali Jawshani, Kurdistanica Dictionary (English-Kurdish-Persian), Volume One, First Edition, Mang Publication, 2015.
- Dictionnaire Larousse Mini, “memoire”, Paris, 2008.
- e Robert Micro Poche, Dictionnaire De La Langue Francaise, “memoire”, redaction dirigee par: Alain Rey, Nouvelle edition (1988), PARIS, 1993.
- Merriam-Websters Collegiate dictionary, eleventh Edition, Merriam-Webster, Incorporated, Massachusetts, 2005.
توێژینەوەی ئەكادیمی
- لاله آتشی و علی رضا انوشیروانی، "نقد فضای گفتمان استعماری در سفرنامه های زنان غربی"، فصلنامه نقد ادبی، سال 5، شماره 20، زمستان 1391.
- مجيد رستگاری و دیگران: "بررسی تطبیقی زاویۀ دید در رمان امّ سعد غسّان کنفانی و خاطرات دا زهرا حسینی"، فصلنامه كاوش نامه ادبیات تطبیقی، دوره دوازدهم، شماره (پیاپی43)، تابستان 1401، ص 69.
- محبوبه شمشیرگرها: "دلالت های چندگانه، چالشی برای مطالعات خاطرهشناختی"، فصلنامه پژوهش های تاریخ شفاهی، دوره جدید، دوره 1، شماره 1، 1400، ص 91.
- محبوبه شمشیرگرها، "تك خاطره و مجموعه تك خاطرات فارسی؛ گونەای از زندگی نوشت های شخصی خاطرەمحور"، دوفصلنامه ادبیات پارسی معاصر، سال دهم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1399.
- محبوبە شمشیرگرها، "انواع زندگی نوشت¬های فارسی"، فصلنامه ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی وە مطالعات فرهنگی، سال هشتم، شماره اول، بهار و تابستان 1397.
- محمد غربي، "دور المذكرات الشخصیة في ترسیخ التاریخ الجزائري"، مجلة الحوار متوسطي، المجلد العاشر، العدد 1، مارس 2019.
- محمدرضا ایروانی، "نگاهی به خاطرەنویسی و مقایسه آن با زندگی نامه و سفرنامه"، مجله زبان و ادبیات فارسی، سال 3، شماره 8، پاییز 1386.
- محمود بیات، "جایگاه خاطرەنگاری در فهرست اسناد روابط خارجی"، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، شماره 24 و 25.
- مرتضی نورائی و مهدی ابوالحسنی ترقی، "مقایسه تحلیلی خاطرەنگاری با تاریخ شفاهی"، فصلنامه گنجینه اسناد، سال بیستم، دفتر چهارم، زمستان 1389.
- Gabriel Motzkin, “Memoirs Memory, and Historical Experience”, Science in Context, Volume 7, Issue 1, Spring 1994.
- Marijke Huisman and Marleen Rensen, “Introduction: Life Writing and European Identities”, International Journal for History Culture and Modernity, vol. 7, November 2019.
- Michelle M. Dowd and Julie a. Eckerle , “recent Studies in Early Modern English Life Writing”, English Literary Renaissance , Vol. 40, No. 1, Winter 2010.
- Rudolf Dekker, “Reviews Encyclopedia of Life Writing”, The European Legacy, Vol. 9, No. 5, 2004.
- Shirley Lim, "Embodied Memory and Memoir", Biography, Volume 26, Number 3, Summer 2003.
گۆڤار
- احمد اشرف، "سابقە خاطرەنگاری در ایران"، مجله ایران نامه، سال پانزدهم، شماره 1، زمستان 1375.
- اصغر نوری، "خاطره واگویی تجربەهای زیستی"، گفتگو پروانه كاوسی و اصغر نوری، ماهنامه آزما، شماره 163.
- پل ریكور، "خاطراه، تاریخ، فراموشی"، نشریه گفتگو، شماره 8، تابستان 1374.
- سها دادمند، "خاطره و ابزارهای ثبت خاطرات"، ماهنامه آزما، شماره 163، بهمن 1400.
- سینا واحد و دیگران، "بخش خاطرات: خاطره و خاطرات"، نشریه یاد، شماره 1، زمستان 1364.
- صدرالدین الهی، "یك قرن در آینه دو كتاب"، فصل نامه ایران نامه، سال چهاردهم، شماره 4، پائیز 1375.
- عالمە رنگریز، "پێگە (گرنگی) یادداشتەكان لە نووسینەوەی مێژوودا"، وەرگێڕان لە فارسییەوە: ئەركان ئەحمەد جاف، گۆڤاری خاڵ، ژماره 36.
- علیرضا كمری، "یادنوشت"، گفتگو با علیرضا كمری، ماهنامه انشا و نویسندگی، شماره 25، آبان 1391.
- غلامرضا كرباسچی، "بخش خاطرات: فصل اول: خاطرەشناسی"، نشریه یاد، شماره 11، تابستان 1367.
- فریدون آدمیت، "در تفكر تاریخی و روش تحقیق"، دو ماهنامە بخارا، سال یازدهم، شماره 4 (پیاپی 65)، ارديبهشت 1387.
- فصلنامه یاد، "پژوهشی پیرامون خاطرات، فصل اول: خاطرەشناسی، قسمت 3: خاطرات و تاریخ"، شماره 12، 1367.
- محمد غربي، "دور المذكرات الشخصیة في ترسیخ التاریخ الجزائري"، مجلة الحوار متوسطي، المجلد العاشر، العدد 1، مارس 2019.
- منصوره اتحادیه (نظام مافی)، "خاطرات رجال قاجار" مروری بر أمور دربار و روابط درباریان، فصل نامه ایران نامه، سال چهاردهم، شماره 4، پائیز 1375.
- ناصر فكوهی، "انسان شناسی حافظه و خاطره"، ماهنامه آزما، شماره 163، بهمن 1400.
- نصرالله امامی، "زندگینامه نویسی، شیوه و تاریخچه"، مجله نشر دانش، شماره 58، خرداد و تیر 1369.
- یعقوب توكلی، "دوازدە سبك تاریخنگاری نقلی"، نشریه زمانه، سال چهارم، شماره 41 و 42، بهمن و اسفند 1384.
نامەی ماستەر و تێزی دكتۆرا
- بوشرا قادر كاكە محەمەد، ئێستاتیکای گێڕانەوە لە ئەدەبی کوردیدا، تێزی دکتۆرا، زانکۆی سلێمانی، کۆلێژی زمان، بەشی زمانی كوردی، ٢٠٢٢.
- سمیه رفیعی فصیحی، بررسی ویژگی های خاطرات فعالان جبهه ملی، پایان نامه جهت اخذ درجه كارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا (س)، دانشكده ادبیات، زبان ها و تاریخ، رشتەی تاریخ.
- سمیه عباسی، تحول خاطرەنویسی و جایگاه آن در تاریخ نگاری دوره قاجار (1209-1343 ھ.ق)، پایان نامه جهت اخذ درجه كارشناسی ارشد، رشته تاریخ، دانشگاه الزهرا (س)، دانشكده ادبیات، زبان ها و تاریخ، 1388.
- عبداللە بن احمد بن حامد آل حمادی، أدب الرحلة في المملكە العربیە السعودیة، رسالة ماجستیر، جامعە أم القری، 1417ھ – 1418ھ/ 1997م.
- Jennifer Jensen Wallach, Remembering Jim Crow: the literary memoir as historical source Material, Doctor of Philosophy, University of Massachusetts Amherst, Department of Afro-American Studies, May 2014.
توێژینەوەی زانكۆیی
- Robin Thomas, Reflections on the Memoir as a literary genre and on the production of my memoir, including the musical component, Academic Essay to accompany the M.Phil, University of Salford, June 2016.
ماڵپەڕی ئینتەرنێتی
- Britannica, “autobiography”, https://www.britannica.com/art/autobiography-literature, accessed: 25/6/2022.
- Britannica, “chronicle”, https://www.britannica.com/art/chronicle-literature, accessed: 4/7/2022.
- Britannica, “diary”, https://www.britannica.com/art/diary-literature, accessed: 23/6/2022.
- Britannica, “journal”, https://www.britannica.com/art/journal-literature, accessed: 23/6/2022).
- Cambridge Dictionary, “memoir”, https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/memoir, accessed: 26/6/2022.
- G. Thomas Couser (2014), “Memory, Memoir, and Mimesis”, Online pdf on: https://www.academia.edu/9470841/Memory_Memoir_and_Mimesis, p. 1. accessed: 6/8/2022.
- La langue francaise, “Mémoire”, https://www.lalanguefrancaise.com/dictionnaire/definition/memoire, accessed: 24/7/2022.
- lettres.tice.ac-orleans-tours, “MEMOIRES”, Etymologie du mot "mémoires" (ac-orleans-tours.fr), accessed: 24/7/2022.
- Literary devices, “memoir”, https://literarydevices.net/memoir, accessed: 5/8/2022.
- Macmillan dictionary, “memoir”, https://www.macmillandictionary.com/dictionary/british/memoir, accessed:17/9/2022.
- Ny Book Editors, “How to Write a Memoir That People Care About”, https://nybookeditors.com/2016/03/how-to-write-a-memoir-that-people-care-about/, accessed: 10/8/2022.
- Richard Nordquist, “A Look at Personal Letter Writing”, https://www.thoughtco.com/personal-letter-composition-1691499, accessed:5/2/2020.
- محمود روح الامینی، "ارزش تاریخی و اجتماعی نامههای خصوصی"، https://bit.ly/3R0bPEh، تاریخ دسترسی: 21/8/2022.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
SJCUS's open access articles are published under a Creative Commons Attribution CC-BY-NC-ND 4.0 license.