Customs and Finance Management of Mahabad City, in the Light of Documents

Authors

  • Faraidoon Hakim Zade پەروەردەی مەهاباد، مەهاباد، ئێران

DOI:

https://doi.org/10.25098/6.3.13

Keywords:

Republic of Kurdistan, Mahaba, Customs, Property, Russia, Tobacco

Abstract

The main purpose of this paper concerned with the review and survey of the role of custom management in Kurdistan republic (1946) government. To achieve this goal, by a historical approach, methods such as analytical-descriptive, text analysis and documentary analysis were used. This research includes four main topics, namely conditions of Mahabad city from 1942 to 1947; establishment of the Kurdistan republic in 1946; showing several historical documents about living of local people and analysis of custom office in the Kurdish government in Mahabad. The research findings suggest that Customs and its revenue were very important at that time as a result the authorities of the Republic of Kurdistan more or less have paid attention to this economic center; so, in this regard, they have adopted various strategies for example Economic development of the region with the aim of self-sufficiency and back up local products such as wheat, barley and tobacco. Controlling the customs office and supervising exports and imports So that they prevented the sale of domestic products outside the borders, while transactions inside the Kurdistan were encouraged by the Kurdish management.

References

بەڵگەی کوردی

١- بەڵگەی (١٤٩٠ــ ١٧/٧/١٣٢٥هـ، ٩/٧/١٩٤٦ز)، گومرکاتی کوردستان، بۆ شاری نەغەدە لە دەورەی کۆماری کوردستان

٢- بەڵگەی بێ ژمارە، وەزارەتی دارایی کوردستان، ماڵیاتی ساڵانی ١٩٤٥،١٩٤٦زاییینی، هەیئەتی کۆمۆسیون.

٣- بەڵگەی وەسڵەی گومرگی سمایل ئاغای شکاک

بەڵگەکانی فارسی

١- سند شمارە (٤٠٧٨١- ١٢/٧/١٣١٤‌ش، ٥/٧/١٩٣٥م)، ادارە کل گمرگ، کشف جرایم در ساوجبلاغ، سازمان اسناد ملی ایران.

(بەڕێوەبەرایەتی گشتی گومرگ، کەشفی جورم لە ساوجبڵاغ، سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

٢- سند شمارە (١٢٧٦- ١٥/٩/١٣١٨‌ش، ٧/٩/١٩٣٩م)، ریاست محترم شرکت سهامی قماش- شعبە رضائیە، مغازە مختلط مهاباد، سازمان اسناد ملی ایران

(بەڕێوەبەری بەڕێزی شەریکە قوماش، بەشی ڕەزائیە، دوکانی تێکەڵاو لە مەهاباد، سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

٣- سند شمارە (٦٧٥٩- ١٩/٩/١٣١٨‌ش، ١٩/٩/١٩٣٩م)، تلگراف، سازمان اسناد ملی ایران.

(تەلەگراف، سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

٤- سند شمارە (٨٦٨٨- ٢١/١/١٣١٩‌ش، ١٠/١/١٩٤٠م)، ادارە کل گمرگ، پرداخت بهای پارچەهای نخی ضبطی، سازمان اسناد ملی ایران.

(بەڕێوەبەرایەتی گشتی گومرگ، دانی بڕە پارەی قوماشەکانی دەست‌بەسەر دا گیراو، سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

٥- سند شمارە (٧٧٠٧٧- ٢١/١٠/١٣٢٠‌ش، ٢١/١٠/١٩٤٢م)، ادارە کل گمرگ، جدا شدن دارایی شهرهای تکاب و شاهیندژ از مهاباد، سازمان اسناد ملی ایران.

(بەڕێوەبەرایەتی گشتی گومرگ، جوێ بوونەوەی دارایی شارەکانی تکاب و سائین قەڵا لە مەهاباد، سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

٦- سند شمارە (١٣٣٣٨/٥٤٤٢- ٢٧/٤/١٣٢١‌ش، ١٨/٤/١٩٤٢م)، سازمان اسناد ملی ایران.

(سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

٧- سند شمارە (٩٣٤٨- ٢٣/٦/١٣٢١‌ش، ١٤/٦/١٩٤٢م)، ادارە کل گمرگ، گزارش از مهاباد، سازمان اسناد ملی ایران.

(بەڕێوەبەرایەتی گشتی گومرگ، ڕاپۆرتێک لە مەهاباد، سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

٨- سند شمارە (٣٠٨٥٨- ١٣/٧/١٣٢١‌ش، ٥/٧/١٩٤٢م)، ادارە کل گمرگ، سفر بە مهاباد رئیس گمرگ، سازمان اسناد ملی ایران.

(بەڕێوەبەرایەتی گشتی گومرگ، چوون بۆ مەهاباد، سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

٩- سند شمارە (٢٤٥٣٦- ١٨/٧/١٣٢١‌ش،١٠/٧/١٩٤٢م)، وزارت خواروبار، سازمان اسناد ملی ایران

(وەزارەتی خواردن، سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

١٠- سند شمارە (١٧٦-٤/٨/١٣٢١ش، ٢٦/٧/١٩٤٢م)، وزارت کشور، تشکیل حزب آزادیخواهان کرد، سازمان اسناد ملی ایران.

(بەڕێوەبەرایەتی وەزارەتی کیشوەر، چۆنییەتی دامەزرانی حیزبی ئازادیخاهانی کورد، سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

١١- سند شمارە (١٧٦-٣٠/٨/١٣٢١ش، ٢١/٩/١٩٤٢م)، ادارە کل گمرگ، سازمان اسناد ملی ایران.

(بەڕێوەبەرایەتی گشتی گومرگ، سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

١٢- سند شمارە (١/٦/١٣٢٤ش، ٢٣/ ٨/١٩٤٥م)، سازمان اسناد ملی ایران.

(سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

١٣- سند شمارە (٥٥٦- ٢/٦/١٣٢٤ش،٢٤/ ٨/١٩٤٥م)، ادارە کل گمرگ، دستگیری سە نفر از اعضاء ژکاف، سازمان اسناد ملی ایران.

(بەڕێوەبەرایەتی گشتی گومرگ، چۆنییەتی دەست‌بەسەرکردنی سێ کەس لە ئەندامانی کۆمەڵەی ژ.ێکاف، سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

١٤- سند شمارە (٢٨٤٣/٤٧٢١٧- ١٤/٧/١٣٢٤‌ش، ٦/٧/١٩٤٥م)، ادارە کل گمرگ، نحوەی انتقال گمرگ مهاباد، سازمان اسناد ملی ایران.

(بەڕێوەبەرایەتی گشتی گومرگ، چۆنییەتی ڕاگوێزرانی گومرگ لە مەهاباد، سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

١٥- سند شمارە (٢١٠٤٣- ١٩/٧/١٣٢٤ش، ١١/٧/١٩٤٥م)، سازمان اسناد ملی ایران.

(سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

١٦- سند شمارە (٢٠/٧/١٣٢٤ش، ١٢/٧/١٩٤٥م)، سازمان اسناد ملی ایران.

(سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

١٧- سند شمارە (٣٣٠٧/٥٣٠٥٠٥- ٢/٨/١٣٢٤ش، ٢٤/٧/١٩٤٥م)، گزارش کفیل دارایی در مورد واضاع مهاباد، سازمان اسناد ملی ایران.

(ڕاپۆرتی کەفیلی دارایی، چۆنییەتی بارودۆخی مەهاباد، سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

١٨- سند شمارە (١٧٨/٤٠٩٦- ٨/٨/١٣٢٤‌ش، ٣٠/٧/١٩٤٥م)، ادارە کل دارایی، نحوەی گرفتن قند و چایی از تبریز، سازمان اسناد ملی ایران.

(بەڕێوەبەرایەتی گشتی دارایی، چۆنییەتی دابەشکردنی قەند وچا لە تەورێز، سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

١٩- سند شمارە (١٧٨/٤١٢٦- ١٤/٨/١٣٢٤‌ش، ٥/٨/١٩٤٥م)، ادارە کل دارایی، نحوەی توزیع قند و شکر در مهاباد، سازمان اسناد ملی ایران.

(بەڕێوەبەرایەتی گشتی دارایی، چۆنییەتی دابەشکردنی قەند و شەکر لە مەهاباد، سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

٢٠- سند شمارە (٢٤٦٧٢- ٢٣/٨/١٣٢٤‌ش،١٤/٨/١٩٤٥م)، سازمان اسناد ملی ایران.

(سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

٢١- سند شمارە (٥٩٤٨٩- ٥/٩/١٣٢٤‌ش، ٢٦/٨/١٩٤٥م)، ادارە کل گمرگ، انتقال گمرگ مهاباد بە میاندوآب، سازمان اسناد ملی ایران.

(بەڕێوەبەرایەتی گشتی گومرگ، گوستنەوەی گومرگی مەهاباد بۆ میاندواو، سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

٢٢- سند شمارە (٢/٤٠٩-١٣٢٤ش، ١٩٤٥م)، ادارە کل گمرگ، تاسیس ادارە گمرگ در مهاباد، سازمان اسناد ملی ایران.

(بەڕێوەبەرایەتی گشتی گومرگ، کردنەوەی گومرگ لە مەهاباد، سازمانی بەڵگەنامەکانی مللی ئێران)

کتێبی کوردی

- ئیگڵتۆن، ویلیام(٢٠٠٩). کۆمارە کوردییەکەی ساڵی ١٩٤٦. وەرگێڕانی سەید محەممەد سەمەدی. سلێمانی: بنکەی ژین.

ــ حەکیم‌زادە، فەرەیدون (٢٠٢١). زەبیحی ڕووناکبیرێکی گۆڕغەریب. چاپی یەکەم. مەهاباد: بلاڤۆگی ڕاژە.

- شەرەفکەندی، عەبدولڕەحمان(1997). چێشتی مجێور، بیرەوەرییەکانی مامۆستا هەژار. ئامادە کردن و سەرپەرەشتی چاپ خانی شەرەفکەندی. پاریس

- فەتاحی قازی، خەلیل. (2009)، کورتە مێژووی بنەماڵەی قازی لەویلایەتی موکری، وەرگێڕانی: حەسەن قازی، چ١، دەزگای چاپ وبڵاوکراوەی ئاراس، هەولێر.

ــ موکریانی: هێمن.(١٩٧١)، تاریک و ڕوون، چاپی بەغدا.

- مینۆرسکی، فلادیمێر: (2007)، بنچینه‌کانی کوردو چه‌ند وتارێکی کوردناسی، وه‌رگێڕانی: نه‌جاتی عه‌بدوڵڵا، مه‌کته‌بی بیرو هۆشیاری (ی.ن.ک)، سلێمانی.

کتێبی فارسی

١- ابالاس، ادگار.(١٣٧٧): جنبش کردها، ترجمە: اسماعیل فتاح قاضی، نشر نگاە، تهران

٢- امیدی، ستار. (1389): پیدایش و افول جمهوری مهاباد، دانشگاه بین المللی امام خمینی، دانشکدە ادبیات و علوم انسانی، چاپ نشدە، تهران.

٢- بدیعی، ربیع.(1373)، جغرافیای مفصل ایران، چاپ پنجم، چاپخانه‌ اقبال، تهران.

٤- تمدن، محمد. (١٣٥٠)، اوضاع ایران در جنگ اول تا تاریخ رضائیە، موسسەی مطبوعاتی تمدن

٣-حکیم‌زاده‌، فریدون. (1389)، ساوجبلاغی موکری (مهاباد در آینه‌ اسناد تاریخی)، انتشارات فرهنگی هیوا، مهاباد

٥- ‏روزویلت، جونیور. (١٣٧٨)، آرچی، جمهوری مهاباد، تالیف: درک کینان، ترجمە: ابراهیم یونسی، چاپخانە نگاه، چاپ دوم، تهران

٦- شمیم همدانی، علی اصغر. (1370)، شرح جغرافیای طبیعی و سیاسی و اقتصادی کردستان و بیان نژاد و تاریخچه‌ سیاسی و زبان و مذهب و تقسیمات ایلات کرد، انتشارات مدیر، تهران.

٧- صمدی، سید محمد (١٣٨٠-١٣٨١). ضمیمە نگاهی به تاریخ مهاباد. انتشارات رهرو. مهاباد

٨- صفی‌نیا، رضا.(بی‌تا)، استقلال گمرگی ایران، بی‌جا. بی‌نا

٩- فتاح قاضی، خلیل.(١٩٩٩). تاریخچه خانواده قاضی در ولایت مکری. ، تبریز

١٠- کاتم، ریچارد. (١٣٩٩)، ناسیونالیسم در ایران، ترجمە: احمد تدین، نشر کویر، تهران

١١- لیتن، ویلهیلم،(١٣٦٧)، خاطرات لیتن، ترجمه‌: پرویز صدری، نشر ایران شهر، تهران

١٢- مركز بررسی اسناد تاريخی وزارت اطلاعات(1378). چپ در ايران، به روايت اسناد ساواك – حزب دموكرات كردستان – جلد اول.

١٣- محبوبی اردکانی حسین.(٢٥٣٧ شاهەنشاهی). تاریخ موسسات تمدنی جدید در ایران. ج٢. دانشگاە تهران. تهران

گۆڤار و ڕۆژنامەی کوردی

١- ڕۆژنامەی کوردستان، ژمارە (٩، ٢٥/٢/١٩٤٦ز)

٢- ڕۆژنامەی کوردستان. ژمارە (١٨/١٩/٢٠/٢١- ڕەشەمەی ١٣٢٤هـ/١٩٤٦ز)

٣- ڕەفيق ساڵح و سديق ساڵح. (2007) - ڕۆژنامەی كوردستان (مەهاباد1324-1325ی هەتاوی) چاپی ئاراس، هەولێر

٤ــ نیشتمان ژمارە1، ساڵی یەکه‌م، پووشپەڕی 1322هـ، حۆزەیرانی 1943ز

٥- کەریمی عەلی. نیشتمان (بڵاوکەرەوەی بیری کۆمەڵەی ژ.ک)، سلێمانی، بنکەی ژین، ٢٠٠٨ز

٦- سوڵتانی، ئەنوەر. قازی، حەسەن. (٢٠٠٨)، ژیان و شێعرە کوردییەکانی سەیفولقوزاتی قازی، بنکەی ژین، سلێمانی

Published

2022-07-06

How to Cite

حەکیم‌ زادە ف. . (2022). Customs and Finance Management of Mahabad City, in the Light of Documents. The Scientific Journal of Cihan University– Sulaimaniya, 6(3), 260-274. https://doi.org/10.25098/6.3.13

Issue

Section

Volume 6 Issue 3 (Special Issue)